Podstawowym kryterium prawidłowego wyboru ochrony układu oddechowego jest obszar zastosowania i występujące tam cząstki i gazy. Sprzęt chroniący drogi oddechowe przed pyłami i substancjami chemicznymi należy do środków związanych z największym ryzykiem utraty zdrowia.
Osoba dorosła oddycha dziennie około 25 000 razy, to ok. 18 do 20 oddechów na minutę. Czyste powietrze jest niezbędne do zachowania zdrowia i życia. Jednak zazwyczaj doceniamy jego znaczenie dopiero wtedy, gdy nie ma go w wystarczających ilościach lub jest obciążone bądź zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi. Takie substancje niebezpieczne mogą występować w różnych procesach podczas pracy. Są to bardzo drobne cząsteczki, gazy lub pary. Jeśli przedostaną się one do błon śluzowych lub płuc, działają szkodliwie na organizm, a w najgorszym przypadku mogą nawet doprowadzić do śmierci. Spowodowane jest to tym, że wchłanianie do organizmu niebezpiecznych substancji chemicznych może spowodować wiele chorób groźnych dla zdrowia i życia.
Czym jest właściwa ochrona układu oddechowego?
W tej kategorii zgromadzone są środki bezpieczeństwa mające na celu wyeliminowanie wszystkich niekorzystnych czynników i zabezpieczenie dróg oddechowych pracownika.
Podstawowe warunki, które musi spełniać powietrze, którym oddycha pracownik to:
- stężenie poszczególnych substancji w zakresie dopuszczalnych norm,
- temperatura powietrza w zakresie dopuszczalnym dla normalnego funkcjonowania człowieka,
- zawartość tlenu na poziomie przekraczającym 17%.
Sprzęt ochronny układu oddechowego, obejmujący na przykład maski BHP, które stanowią podstawową ochronę przed poważnymi zagrożeniami życia oraz zdrowia pracownika jest nieodzowną częścią środków ochrony indywidualnej. Praca na budowie albo w niektórych gałęziach przemysłu, na przykład w przemyśle wydobywczym czy związanym z przetwórstwem drzewnym często naraża pracowników na kontakt z pyłem lub z innymi czynnymi substancjami drażniącymi czy szkodliwymi dla ludzkiego układu oddechowego. Nawet stosunkowo niedługa ekspozycja dróg oddechowych na pył, kurz lub inne agresywne czynniki bez odpowiedniego zabezpieczenia może narazić pracownika na poważne konsekwencje zdrowotne. W skrajnych przypadkach może prowadzić do długotrwałego, a nawet trwałego uszczerbku na zdrowiu, jak również skutkować utratą życia. Zgodnie z wymogami BHP, w miejscach, gdzie powstaje pył, wymagane są przeciwpyłowe maski BHP. Dzięki niemu zabezpiecza się wrażliwy układ oddechowy.
Jaką ochronę dróg oddechowych wybrać?
Przed dobraniem odpowiedniego środka ochrony dróg oddechowych, konieczne jest zmierzenie NDS, czyli wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia pyłu. Dla prawidłowej ochrony zaleca się użytkowanie masek oraz półmasek z odpowiednio dobranymi filtrami. Stosowane filtry charakteryzują się różną skutecznością zatrzymania pyłu. Wyróżniamy trzy typy filtrów stosowanych w półmaskach oraz maskach w ramach środków indywidualnej ochrony przeciwpyłowej:
Typ P1
Ochrona dróg oddechowych, stosowana do absorpcji dużych cząstek stałych wchodzących w skład pyłów, gazów, dymów i mgieł w stężeniu do 4 NDS. Filtry te znalazły zastosowanie zwłaszcza w przemyśle spożywczym, rolniczym i drzewnym, a także w cementowniach czy kamieniołomach.
Typ P2
Stosowany do ochrony dróg oddechowych przed nietoksycznymi i średniotoksycznymi pyłami w stężeniu nieprzekraczającym 10 NDS np. pyły miedzi, baru, azbestu, wanadu, tytanu, ołowiu, chromu, manganu, a także pyły węglowe z krzemionką i drewna oraz przed rozpylonym kwasem siarkowym i fluorowodorowym.
Typ P3
Środki ochrony dróg oddechowych stosowane do ochrony przed pyłami toksycznymi. Filtry te znalazły zastosowanie w miejscach o dużym stężeniu bardzo drobnego pyłu występującego w tzw. fazie respirabilnej, czyli podczas lutowania i spawania, a także tam gdzie występuje pył zawierający antymon, arsen, beryl, kadm, kobalt i nikiel oraz rad i inne cząstki promieniotwórcze. Istnieje możliwość zastosowania filtrów tego typu w produktach takich jak półmaski bądź maski ochronne z wymiennymi filtrami.
Podstawowe produkty ochrony dróg oddechowych
Można wyróżnić następujące rodzaje środków ochrony:
- Filtry krótkoczasowe - filtry zakrywają nos i usta, własności ochronne zależą od zastosowanego materiału. Powietrze przepływa przez materiał filtrujący podczas wdechu, powietrze wydychane przedostaje się przez materiał lub też poprzez zawór wydechowy.
- Półmaski ochronne - powietrze wdychane przepływa przez jeden lub kilka filtrów, pochłaniaczy lub też filtropochłaniaczy w półmasce. Wydychane powietrze wydostaje się poprzez zawór wydechowy. Po zużyciu filtra lub pochłaniacza należy wymienić go na nowy. Półmaski zakrywają brodę, usta i nos.
- Maski pełne - w działaniu są analogiczne do półmasek, ale zapewniają również przykrycie oczu.
- Środki ochrony wspomagane wentylatorem - w wypadku sprzętu ochrony należącego do tej kategorii powietrze wtłaczane jest do hełmu, części twarzowej lub kaptura za pomocą wentylatora przez jeden lub kilka filtrów. Wentylator zasilany jest z akumulatora lub baterii. Powietrze wydychane wypływa przez zawory wydechowe.
- Środki ochrony zasilane powietrzem - powietrze oddechowe pobierane jest z przenośnej butli lub sieci zasilającej i doprowadzane przez wąż do maski pełnej lub też kaptura, ewentualnie do półmaski. Wymagany jest osobny filtr w celu oczyszczenia powietrza zanim trafi ono do aparatu oddechowego.
Kiedy należy zmienić filtr?
Okres użytkowania filtrów oddechowych zależy od wielu czynników, w szczególności od stężenia substancji szkodliwej, wilgotności powietrza i temperatury oraz wydajności oddechowej użytkownika. Zakończenie okresu użytkowania filtrów gazowych lub filtropochłaniaczy używanych przeciwko gazom można rozpoznać po zapachu, smaku lub podrażnieniu podczas wdychania. Koniec okresu użytkowania filtrów lub filtropochłaniaczy używanych przeciwko cząsteczkom stałym następuje w momencie zauważalnego zwiększenia się oporu oddychania. Filtry cząstek stałych przeciwko substancjom radioaktywnym, zarodnikom, bakteriom, wirusom i enzymom proteolitycznym powinny być stosowane tylko raz, niezależnie od stopnia nasycenia. Filtry AX przeciw gazom i parom organicznym nie mogą być używane dłużej niż przez jedną zmianę roboczą (tj. osiem godzin). Na wszystkich filtrach lub ich opakowaniach nadrukowana jest data ważności. Najpóźniej w tym terminie lub sześć miesięcy po otwarciu oryginalnego opakowania należy wykluczyć dany filtr z eksploatacji do ochrony przed substancjami niebezpiecznymi.
Wykaz norm
- EN12941 - Sprzęt ochrony układu oddechowego. Oczyszczający sprzęt z wymuszonym przepływem powietrza wyposażony w hełm lub kaptur.
- EN140 - Sprzęt ochrony układu oddechowego. Półmaski i ćwierć maski.
- EN143 - Sprzęt ochrony układu oddechowego. Filtry.
- EN14387 (zastępuje EN141) - Sprzęt ochrony układu oddechowego. Pochłaniacze i filtropochłaniacze.
- EN141 (zastąpiona przez EN14387) - Sprzęt ochrony układu oddechowego. Pochłaniacze i filtropochłaniacze.
- EN149 - Sprzęt ochrony układu oddechowego. Pochłaniacze i filtropochłaniacze.
- EN405 - Sprzęt ochrony układu oddechowego. Półmaski pochłaniające lub filtrująco-pochłaniające z zaworami.
- EN136 - Sprzęt ochrony układu oddechowego. Maski.
- EN137 - Sprzęt ochrony układu oddechowego. Aparaty powietrzne butlowe ze sprężonym powietrzem wyposażone w maskę.
- BS4275 - Przewodnik do wdrożenia urządzeń skutecznego programu ochrony dróg oddechowych.
- EN1827 - Sprzęt ochrony układu oddechowego. Półmaski pochłaniające, filtrująco-pochłaniające lub filtrujące bez zaworów wdechowych z oddzielnymi elementami oczyszczającymi.
